Таатталар Усуйаанаҕа мааны кийиит, күтүөт буолан олохсуйан олороллор

Уһук Хоту дойду сирэ-уота, булдун-алдын өлгөм баайа былыр-былыргыттан дойду дьонун умсугутара. Урукку дьон айана олус уустук уонна мүлчүргэннээх сырыылардаах буолара. Ол иһин хоту дьон сытыылара, хорсуннара, айаны-сырыыны хото тутар өттүлэрэ олохсуйа, үлэлии-хамсыы кэлэрэ. Бүгүн Усуйаананы иккис дойду оҥостубут Таатта дьонун туһунан кэпсиибит. 

Сэбиэскэй былаас киин сирдэргэ саҥа олохсуйан эрдэҕинэ, Тааттаҕа төрөөбүт-үөскээбит, Саха сирин биллэр бөлөһүөгэ, суруйааччыта Өксөкүлээх Өлөксөй Хаһааччыйаҕа, Тумакка кэлэн дьону-сэргэни кытта сиһилии кэпсэтэн-ипсэтэн, хоту сир олоҕун-дьаһаҕын кытта сиһилии билсэн, дьон олорор усулуобуйатын, тылларын-өстөрүн үөрэтэн, чинчийэн барбыта.

Өлөксөй Миитэрэйэбис Боскоруоп (Ньылаарыс оҕонньор) 1919 сыллаахха Сыалаах үрэҕэр А.Е.Кулаковскайы көрсөн, биир ый устата Баатаҕай нэһилиэгэр эн-мин дэсиһэн олорбуттар. Ньылаарыс Ынахтаах Миитэрэй диэн олохтоох киһилиин, Савва Гаврильевич Колесовтыын охсуу дьиэ тута сырыттахтарына, А.Е. Кулаковскай Аллайыахалаан иһэбин диэн, ааһар табалаах дьону кэтэһэ таарыйа Ньылаарыстаахха олорорбут.

Оҕонньор кэпсээнинэн Өксөкүлээх олус боростуой, истиҥ киһи эбит. Дьиэ тутуутугар көмөлөһөн, чэй оргутан, ас буһаран, олох бэйэ киһитэ буола түспүт. Иллэҥ буолла да кинигэ ааҕар, тугу эрэ наар сурунар идэлээҕин бэлиэтээбиттэр. Кини кэлиэҕиттэн ураһаҕа олорор дьон олохторо сэргэхсийэн, үлэ-хамнас да түргэтээн барбыт. Киэһэ буолла да араас сонуну кэпсиирэ үһү. Кыһыллар, үрүҥнэр, Ленин, Ойуунускай, Дьокуускай куорат туһунан кэпсээннээх, о.д.а. араас кэрэхсэбиллээх, хаһан да бараммат сонуннаах киһи буолан биэрбит. Өлөксөйдөөх Миитэрэй сөҕүөхтэрин иһин сахалар түүр, татаар аймахтардаах буолуохтаахтар, тылбыт-өспүт маарыннаһар диирэ үһү. Сорох күн ырыа-хоһоон бөҕө ааҕыллар, ылланар буолбут. Өксөкүлээх бэйэтэ суруйбутун ааҕар, сороҕор ыллаан да иһитиннэрэр эбит. Аны туран Ынахтаах Миитэрэй олоҥхоһут бэрдэ буолан, өссө истиҥник тапсан, бииргэ олорбуттар. Өксөкүлээх кинини хат-хат олоҥхолотон, истэн суруйара ахтыллар. Кулаковскай бу дьону кытта булка сылдьыһар, балыктаһар, булду тэҥҥэ сүксэр-көтөхсөр. Кыыл табаны тыһытын ытымаҥ, төрөөтүн-ууһаатын диэн бопсор эбитэ үһү.

Оччолорго Ньылаарыс оҕонньор да, Ынахтаах Миитэрэй да бэйэлэрин кыанар эдэрчи дьон эбиттэр.

Өксөкүлээх сороҕор дьонугар: «Олохпут уларыйаары турар. Араас күн-дьыл кэлиэн сөп. Эһиги, эдэр дьон, сэрэнэн бэйэни билинэн, онно-манна кыттыспакка сырыттаргыт. Баҕар сэриигэ да хомуйар түбэлтэ баар буолуон сөп. Оччоҕо таах өлөн да хаалыаххытын, араас куһаҕаҥҥа да тиксиэххитин сөп»,— диэбит. Ону доҕотторо истэн эрэ кэбиспиттэр. Ол олордохторуна Качыкаан диэн эбээн киһитэ алта табанан кэлбит. Өксөкүлээх: «Таарыччы Бөрөлөөххө түһэрэҕин дуо?» — диэн көрдөспүтүн ылымматах. Барбытын кэннэ Ньылаарыс: «Ити атаҕа суох Лэгэнтэй диэн улахан баай киһи уола», — диэбит. Онуоха Өксөкүлээх: «Баайдар уһуннук байымсыйбаталлар эрэ ханнык», — диэн бэрт холкутук эппиэттээбитэ үһү. Күһүн муус тоҥмутун кэннэ Кулаковскайы табалаахтар кэлэн Бөрөлөөххө илпиттэрэ.

Маны таһынан аныгы үйэҕэ Усуйаана улууһугар кэлэн, бэйэлэрин бэртэрин көрдөрбүт, улууска үтүө дьыалаларынан биллибит-көстүбүт Таатта талыы уолаттарын, кыргыттарын туһунан ахтыахпын-кэпсиэхпин баҕарабын.

Таатта Ытык Күөлүн олохтооҕо Мурунов (Уйбаныап) Дмитрий Алексеевич эдэр сааһыгар Усуйаана оройуонугар страховой агент быһыытынан ананан үлэлии кэлэн баран, олохтоох кыыһы кэргэн ылан биэнсийэҕэ тахсыар диэри үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ. Үс оҕоломмута. Икки уол, биир кыыс. Улахан уол быраабы араҥаччылыыр орган үлэһитэ, ГИБДД офицера. Кыыс Москваҕа олорор, үлэлиир. Биир уол оҕолоох. Кыра уол Депутатскайга олорор, эмиэ полицияҕа үлэлиир. Онон уолаттар эһэлэрин суолун батан ис дьыала сотрудниктара буоллулар. Эһэлэрэ Тааттаҕа биллибит Муруунап милииссийэ этэ.

Баайаҕаттан төрүттээх Максимов Афоня эмиэ аҕыс уонус сыллар саҕаланыылара Хаһааччыйаҕа суоппарынан үлэлии кэлбитэ. Эмиэ күтүөт. «Усуйаана» сопхуос чөмпүйүөн суоппара. Билигин да суоппардаан хоту дойду дьонун ытыктабылынан туһаныан туһанар. Кыыстаах уол оҕолоох. Кини хорсун, кыайыгас-хотугас, сырыыны кыайар мэхэнисээтэр буолан, олохтоох дьон дириҥ ытыктабылын ылыан ылла. Ханнык да силлиэҕэ-буурҕаҕа хаайтарбат. Оппуонньа ыраах учаастактарга кэлэрин биллэхтэринэ табаһыттар, балыксыттар, булчуттар эгди буолаллар.

Эмиэ Баайаҕаттан төрүттээх Миисэ Андросов Хаһааччыйа кыыһын кэргэн ылан, олус үчүгэйдик олорон куоракка көспүттэрэ. Үс оҕолоохтор. Миисэ сайаҕаһынан, ууһунан олохтоохторго олус сөбүлэппитэ. Билигин да хоту дойду олохтоохторун куоракка үөрэ-көтө көрсөр.

Аҕыйах сыллааҕыта Депутатскайга физкультура учууталынан үлэлии кэлбит Петрина Наталья эмиэ үтүө үлэтинэн Депутатскай олохтоохторугар сөбүлэттэ. Олоххо көхтөөх көрүүлээх Уолба кыыһа Петриннэр диэн Депутатскайга ытыктанар энергетик династиятын ыалыгар мааны кийиит. Кини урут “СахаВа” волейбол лигатыгар оонньообут буолан, билигин элбэх Депутатскай оҕотун волейбол оонньуутугар уһуйда.

Ити курдук Таатта дьоно Усуйаана улууһугар кэлэн олохсуйан, иккис дойду оҥостон, олус үчүгэйдик олоробут, үлэлиибит диэн этиэхпин баҕарабын. Мин биир бэйэм Усуйаана улууһун Тумат нэһилиэгин кыыһын кэргэн ыламмын, үс оҕолонон, олус үчүгэй эйгэлээх, дьонноох-сэргэлээх нэһилиэккэ олорорбуттан махталым муҥура суох.