Сунтаарга Тэҥкэ умнуллубут ходуһаларын пиэрмэр Павел Игнатьев сөргүтэн үлэни саҕалаата

Быйыл күһүөрү соҕус дьикти кэрэ айылҕалааҕынан биллэр Тэҥкэ Оторууһугар тиийэ сы­рыт­тым. Тэҥкэлэр бэйэлэрин уоллара, тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар, сүрүннээн сылгы иитиитинэн дьарыгырар Павел Игнатьев бу сиргэ олохтоохтук оҥостон үлэни саҕалаабыт. 

Оторуус туһунан билиһиннэрэ түстэххэ, Тэҥкэ сэлиэнньэтин уун-утары кэриэтэ Бүлүү өрүс уҥа биэрэгин устун тэнийэн сытар өрүс хочото сир. Урукку өттүгэр бу түбэ бэ­йэтэ эмиэ туспа дьиктилэрдээх, устуоруйалаах сир эбит. Түҥ былыр Тэҥкэҕэ Оторуус диэн улуу удаҕан олоро сылдьыбыт. Кини баһын дүҥүрүн иһигэр уган оло­рон кыырара үһү диэн былыргы кырдьаҕастар кэпсииллэрэ эбит.

Оттон Сунтаар сиригэр алмааһы аан бастаан (1949 с.) бу сиргэ көрдүү сылдьыбыттара биллэр. Ол биир туоһутунан бу манна, Тэҥкэҕэ, норуокка биллэринэн «Баабырыка» диэн учаастак баар. Оттон сопхуостар муҥутаан сайдан турдахтарына, Оторууска ураа муостаах маҥыраабыт аҕай, сыспай сиэллээх сырыырҕаабыт аҕай сирэ буоллаҕа. Онтон кэлин Оторуус сирэ сүүһүнэн гаалаах бааһына буола сылдьыбыта. Ол бааһынаҕа үлэлээбит «хонуу хараабыллара» (хамбаайыннар) хайдах үлэлээн кэлэн тохтообут­тарай да, ол кэнниттэн туох да харалтата, көрүүтэ-истиитэ суох ыһыллан-тоҕуллан туралларын көрөн, хайдах эрэ харааста саныыгын.

Өһүргэс буолбатах, сопхуос эстибитин кэннэ тэҥкэлэр Ото­руустарын барытын кыанан оттоо­бот буолан, Кириэстээх ТХПК-гар түүлүү (арендалыы) сылдьы­быттара. Онтон дьэ быйылгыттан ыла тэҥкэлэр бэйэлэрин уоллара, тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар, сүрүннээн сылгы иитиитинэн дьарыгыран эрэр Павел Григорьевич Игнатьев бу сири арендаҕа ылан оттоон, олохтоохтук саҕалаата. Кини былырыыҥ­ҥыттан сылгы иитиитигэр бааһы­най-фермерскэй хаһаайыстыба тэринэн үлэлиир. 1,5 мөл. солк. субсидия ылбыт. Онтунан былы­рыын «Синтай» тыраахтар атыы­лас­пыт, сылгытын базатын, күрүө­түн-хаһаатын тутууну саҕалаабыт. Павел былырыын 60 т оттообут буоллаҕына, быйыл 190 т ыллым диир. Онно, биллэн турар, быйыл сайын күн-дьыл туруга үчүгэйэ, от лаппа үүммүтэ уонна 500 тыһ. солк. сыаналаах Германияҕа оҥоһуллу­бут оту рулоннуур тэрил ылбыта сүрүн төһүү күүс буолбуттарын бэлиэтиир. Пресс-подборщига арыый эрдэ кэлбитэ буоллар, оту өссө оттоо­молуохпут хаалла диир. Эһиил Оторууһунан муҥурдаммакка, Тэҥкэ өттүгэр эмиэ оттуур бы­лаан­наах. Инникитин Тэҥкэ хоһуун ыччата былаана өссө баһаам, ону саха сиэринэн мээнэ ыһа-тоҕо кэпсээбэт, кэм-кэрдии көрдөрөн иһиэ дииригэр сөбүлэһиэххэ эрэ сөп.

Павел Игнатьев билиитин-көрүүтүн өссө хаҥатар сыалтан былырыыҥҥыттан Дьокуускай­дааҕы Тыа хаһаайыстыбатын академиятын ветеринария отде­лениетыгар кэтэхтэн үөрэнэр.

Эдэр пиэрмэр Павел Игнатьев былааннарыттан биир саамай биһирээбитим кини сир оҥо­руутугар ылсар былааннаахпыт диэбитэ буолар. Билигин кэлэн саҥа сири күттэрэн, хорутан оҥорор туһунан санаабатаргын даҕаны, саатар урукку оҥоһул­лубуту чөлүгэр түһэрэр төһөлөөх үчүгэй, кэскиллээх дьыала буолуо этэй! Ити Павел Игнатьев звенота Оторуус сирин хайдах курдук оттоон нэлэһиппитин көрөн, оннооҕор мин, «оту сиэбэт» киһи, көрөн дууһалыын үөрдүм, астын­ным. Тулабытыгар төһөлөөх сир оҥоһулларын ааһан оттоммоко кур сэтиэнэх, лаҥха буолан сытаах­тыыра буолуой?!. Кыыл-сүөл сү­тэр, симэлийэр, ойуур баһаар­дара турар сүрүн төрүөттэринэн олор эмиэ буолаллара мэлдьэ­һиллибэт чахчы. Сорохтор этиэх­хитин сөп, ханна баар элбэх сүө­һүгэр ону оттоору гынаҕын диэн. Хомойуох иһин, билигин кырдьы­га да оннук. Сыллата сүөһүбүт аҕыйыыр, оттуур сирбит кээмэйэ куччуур. Сир оттоммото, өртөм­мөтө даҕаны көрдөрбүтүнэн кур сэтиэ­нэх, устунан ойуур буолара биллэр.

Дьэ онон Тэҥкэ ыччата Павел Игнатьев кэскиллээх дьыалаҕа ылсан эрэрин хайгыахха, салгыы өйүөххэ эрэ наада. Кини маннык дьаһанан үлэлээн-хамсаан эдэр­дэри үлэҕэ үөрэттэрбин, тартар­бын диирэ истиэххэ олус үчүгэй. Павел Григорьевич, били, этэргэ дылы, Тэҥкэни Тэҥкэ гынар ту­һугар биир сүрүн сүбэһитинэн-амаһытынан кини айбыт аҕата, Тэҥкэ нэһилиэгин бастакы ба­һылыгынан (1992-2003 сылларга) үлэлээбит Григорий Иванович Игнатьев буолара саарбаҕа суох. Оттон билиҥҥи баһылык Николай Иванович Попов эмиэ кэккэ кэс­киллээх былааннардааҕа биллэр.