Үөһээ Бүлүү улууһун хоту нэһилиэктэрэ бырабыыталыстыба отчуотугар объектары тутууну туруорустулар

Бу нэдиэлэҕэ Үөһээ Бүлүүгэ СӨ ситэриилээх былаа­һын ааспыт сыллааҕы үлэтин отчуоттаата. Санатар буоллахха, бу өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 20-с отчуоттара буолар. Онон туһугар үбүлүөйлээх сырыы быһыытынан ылыныахха сөп. Отчуоту үс бөлөххө арахсан туруордулар.

СӨ доруобуйа харыстабылын миниис­тирэ Михаил Охлопков салайааччылаах маҥнайгы бөлөх икки күн устата Сургуулук, Боотулуу, Мэйик, Маҥаас, Далыр уонна Мэйик нэһилиэктэригэр сылдьан отчуоттаата.

Быйылгы отчуокка бөлөх салайаач­чыта чаас кэриҥэ уһуннаах дакылааты аахпата, ол оннугар 15 мүнүүтэлээх анал киинэҕэ ааспыт сыллааҕы отчуоту биирдэ түмэн көрдөрбүттэрин нэһи­лиэнньэ быдан сэҥээрдэ. Ити кэнниттэн тута ыйытыыларга, кэпсэтиигэ киирэн, отчуот мунньахтара бэрт сэргэхтик, дириҥ хорутуулаахтык аастылар.

СУРГУУЛУК. Отчуокка элбэх киһи кэлбит. Буоларын курдук, олохтоохтор саҥа оскуола уонна фельд­шерскэй-амбулаторнай пуун тутууларын күүскэ туруорустулар. Наука док­тор­дарын, кандидаттарын үөрэтэн таһаар­быт кыһа дьиэтэ лаппа эргэрэн турарын туһунан этиллибитэ, дьиҥэр, ыраатта. Хата, бу оннугар фельшерскэй-амбулаторнай пуун тутуллар биэтэгэ чугаһаа­быт курдук. Миниистир Михаил Охлопков: «2018-2019 сылларга Арассыыйа үрдүнэн фельшерскэй-амбулаторнай пууннары тутууга 3 млрд. 400 мөл. солк. көрүл­лүөхтээх. Итинтэн регионнарга 100-түү мөл. солк. тыырыллыахтаах. Ол аата биһиги өрөспүүбүлүкэтибитигэр 2 ФАП тутуллуохтааҕыттан, биирэ Сургуулукка тутуллуо«, — диэн эрэннэрбитин, олохтоохтор ытыс тыаһынан көрүстүлэр.

«Вос­точнай» космодромтан көтөр аракыаталар тобохторо ыаллыы сытар Бүлүү улууһун Үгүлээтин сиригэр-уотугар түһэринэн сибээстээн, Сургуулук нэһилиэнньэтин доруобуйатын анал медицинскэй көрүү уонна сирин-уотун экологическай бэрэ­биэркэ ыытылларын туруорсубуттара саамай сөптөөх. Бу — саамай сүрүн боппуруостары билиһиннэрдибит.

БООТУЛУУ. 160 миэстэлээх таас оскуола 2018-2019 сс. тутуллар буолбутун истэн олохтоохтор сүргэлэрэ көтөҕү­лүннэ. Интернет ситимэ хаһан тупсарын, олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыба, энэргиэтикэ боппуруос­тарыгар сыһыан­наах ыйытыылары биэр­дилэр. Үөһээ Бүлүү — Боотулуу хайыс­хаҕа оҥоһуллубут суолу ардахтаах кэмҥэ харыстыыры, тыа хаһаайыстыбатыгар ыанар ынах аайы харчынан көмө көрүл­лүөхтээҕин, саҥа бэкээринэ тутуллар буоллаҕына, обо­рудованиетын ылыыга көмө наадатын туруорустулар

ОҤХОЙ. Олохтоохтор күөллэр ууларын аһара түһэрбиттэрин түмүгэр билигин сүөһү уулууругар уу суоҕун туһунан эттилэр. Этэргэ дылы, сүөһүлэр кый ыраах сытар ойбонноругар барал­ларыгар-кэлэллэригэр икки чаас ааһар эбит. Онон маны хайдах эмэ гынан уһаппакка быһаарары туруорустулар.

Үтүө дьыала хамсааһын чэрчитинэн, культурнай-спортивнай дьиэни тутуу этэҥҥэ салҕанар буолбут. Ол курдук, быйыл 3 мөл. 620 тыһ. солк. көрүллэн, эбийиэк култуураҕа аналлаах өттө тутул­луоҕа. Оттон спортивнай өттө (саалата) 2019 сылга ситэриллиэҕэ. Быйыл Оҥхой нэһилиэгэ тэриллибитэ 100 сыллаах үбүлүөйүн тэрийиигэ кыра да буоллар үп көрүллэрин туруорустулар. Итини тэҥэ, интернет ситимэ мөлтөхтүк үлэлиирин санаттылар уонна оптоволоконнай утах хаһан кэлэрин ыйыттылар. Биир сүрүн боппуруоһунан Бүлүү өрүс хаҥас биэрэгэр сытар нэһилиэктэргэ анаан сүөһүнү өлөрөр, астыыр анал комплекс тутул­луохтааҕын күүскэ туруорустулар. Бу саамай сөптөөх этинии. Күһүөрү кыһын Бүлүү өрүс мууһа ситэ тура илигинэ, өлүөхтээх сүөһүнү таһаарар уус­туктар­дааҕын ааһан, хайдах да кыаллыбата биллэр.

МАҤААС. Фельшерскэй-амбулатор­най пуун эргэрбитинэн сибээстээн саҥа тутууну олохтоох­тор күүскэ туруо­рустулар. Бырайыага оҥоһулла илигинэн сибээс­тээн, сүрүн испииһэккэ киирэ илик эбит. Миниистир Михаил Охлопков дьоҕус медицинскэй эбийиэктэри тутууга өрөс­пүүбүлүкэҕэ 100 мөл. солк. көрүл­лэрин туһунан иһитиннэрдэ.

Оскуолалара быстар мөлтөх туруктааҕынан сибээстээн, саҥа дьиэ бырайыагын оҥоруу саҕала­ныах­тааҕа этилиннэ. Киһи улаханнык ыарыйдаҕына кэлэр санрейс бөртөлүөтэ кииҥҥэ киириэн баҕалаах дьону тоҕо ылбатын ыйыттылар. Ыарыһаҕы эрэ ыларын өйдөөбөттөрүн эттилэр, дьиҥэр, итиччэ кэлбит көтөр аал барыан баҕа­лаахтары ылыа да эбит диэн хом санаа­ларын эттилэр. Онуоха санрейс бөртө­лүөтэ тус сыалын эрэ толорон, ыарыһаҕы эрэ ылыахтааҕын туһунан быһаардылар. Манна борокуратуура ороостоҕуна, бөртөлүөт тус сыалын толорботох диэн быһаарыллар эбит. Ол гынан баран, сайын алларанан суол-иис суох кэмигэр ыраах сытар нэһилиэктэргэ дьону ылыах­тарын да сөп этэ. Онон бу боппуруос бырабыыталыстыба таһымыгар хайаан да көрүллүөн наада диэн буолла.

ДАЛЫР. Олохтоохтор бастакы уочарат балыыһаларыгар «суһал көмө» массыыната хаһан кэлэрин ыйыттылар. Манна тустаах миниистир Михаил Охлопков быйыл медицинскэй тэриллээх массыынаны хайаан даҕаны биэриэхпит диэн эрэннэрдэ. Маны тэҥэ, быйыл­гыттан Далырдааҕы балыыһаҕа сто­матолог ыстаата көрүллэн, анал исписэлиис үлэлии кэлиэхтээҕин истэн олохтоохтор олус үөрдүлэр. Бу анал бырааска чугас сытар нэһилиэктэр дьоно эмиэ кэлэн тиистэрин көрдөрүөхтэрэ. Дьиэни уотунан ититии боппуруоһун күүскэ туруордулар. Ааспыт сылга уотунан ититиигэ 80-ча ыал техническэй усулуобуйаны ылан олороро бэлиэтэннэ. Быйыл­гыттан Далырга 35-тээх подстанция кыамтатын күүһүрдүү үлэтэ бара тура­рын туһунан тустаах тэрилтэ үлэһитэ быһааран биэрдэ.

2007 сыллаахха тутуллубут мас оскуола олус тымныытын этэн туран, быйыл хайаан даҕаны хапытаалынай өрөмүөн ыытыллыахтааҕын туруорустулар.

МЭЙИК. Аҕыйах сыллааҕыта тутул­лубут балыыһалаахтар эбит эрээри, дьиэ иһигэр уонна аттыгар туалет суоҕа этилиннэ. Искэ баар туалет анал фе­кальнай массыына суоҕунан үлэлиир кыаҕа суох. Тустаах салаа салайааччылара ити боппуруоһу быһаарыахпыт диэн эттилэр.

Иһэр уу боппуруоһа кытаатан эрэрин кэпсээтилэр. Скважинаны оҥоруохтаах эбиттэр даҕаны анаалыс түмүгүнэн онно баар уу аһара тимирдээҕин быһаарбыттар. Былырыыҥҥыттан саҕалаан нэһилиэк аҥарыгар сайыҥҥы уу ситимин тар­дыбыттар, быйылгыттан ону ситэриэх­тээхтэр. Сүрүн дэниллэр оскуолаларын орто буоларыгар туруорустулар. Үөрэ­нээччи ахсаана элбии турара этилиннэ, ол курдук, ааспыт үс сылга 20 саҥа дьиэ тутуллубут. Онон 2023 сылга уочаракка турар саҥа оскуола тутулларыгар ити улахан олук, көдьүүстээх буолуо этэ диэн саамай сөпкө эттилэр.

ТҮМҮК ОННУГАР. Бүлүү өрүс хаҥас биэрэгэр сытар нэһилиэктэр кыһал­ҕалара, туруорсуулара сүнньүнэн биир соҕус. Ол курдук, суолу оҥорууну, оскуолалары тутууну, хапытаалынай өрөмүөннэри, үрдүлэринэн аракыата көтөрүнэн сибээстээн нэһилиэнньэ доруобуйатын көрүүнү-истиини, тула­лыыр эйгэни бэрэбиэркэлиири, өрүс уҥуор сытар нэһилиэктэргэ анаан сүһүө­нү өлөрөр, астыыр комплексы, уо.да.а боппуруостары туруорсаллар, аһаҕастык этинэллэр. Олохтоохтор СӨ бырабыыластыбатын ааспыт сыл­лааҕы үлэтин бары биир киһи курдук, биир санаанан биһирииллэрин биллэрэн, бары 100 % кэриэтэ куоластаатылар. Бырабыыталыстыбаттан отчуокка кыт­тыбыт салайаач­чыларга, исписэлииттэргэ үлэлэригэр үрдүк ситиһиилэри баҕар­дылар. Туруор­субут боппуруостара, этиммит эти­ниилэрэ, санаалара сииккэ симэлийэн, уостан-сүтэн хаалбатыгар эрэнэ хаал­лылар.