Нам улууһугар Максим Аммосовка анаммыт мотоайаҥҥа кыттыбыт мотоциклы түмэлгэ туруордулар

Саха сирин уһулуччулаах судаарыстыбаннай, политическай деятелигэр, Саха сирин уонна Кыргыстан судаарыстыбаннастарын төрүттээччилэртэн биирдэстэригэр Максим Кирович Аммосов 80 сылыгар анаан, оччотооҕу хорсун-хоодуот уолаттар мотоайан тэрийэн, Намтан саҕалаан Казахстанынан, Киргизиянан, Москванан эргийэн, Намҥа кэлбиттэрэ 40 сыл буолла. Бэлиэ даатаны чиэстээн, улуу киһи төрөөбүтэ 120 сылынан П.И. Сивцев аатынан Намнааҕы историко-этнографическай түмэлгэ мотоайан үбүлүөйдээх сылынан быыстапка турда. Онно бастыҥ миэстэни мотоцикл ылла.

Иннокентий Кривошапкин, кыраайы үөрэтээччи кэпсииринэн, 1977 сыллаахха Нам оройуонун ыччатын көҕүлээһининэн, комсомол оройуоннааҕы комитетын секретара Гаврил Местников, ССКП райкомун пропагандаҕа отделын сэбиэдиссэйэ мин, ДОСААФ оройуоннааҕы комитетын председателэ Юрий Осетров тэрийиилэринэн, М.К. Аммосов төрөөбүтэ 80 сыллаах үбүлүөйүгэр анаан, кини үлэлээбит, олорбут сирдэринэн, Намтан саҕалаан Дьокуускайынан, М.Аммосов сылдьыбыт Сибиир бары куораттарынан, Казахстанынан, Киргизиянан, Москванан тиийэн, төттөрү эргийэн Сибиир устун айаннаан Намҥа төннөн кэлбиттэр. Ол саҕана асфальт суол суоҕуна олус уустук, ыарахан айаны айаннаабыттар, суол 20 тыһ. км кэриҥэ усталааҕа. Үс ыйдаах уһун айан сыалынан-соругунан Өктөөп революциятын 60 сыла, М.К. Аммосов үлэлээбит, олорбут сирдэригэр сылдьан кинини билэр, бииргэ үлэлээбит дьону кытта билсии, кинилэри кытта сибээс олохтооһун буолбута.

Маны таһынан, ол саҕана М.К. Аммосовка анаммыт үбүлүөйдээх ыһыахха ыалдьыт быһыытынан Максим Аммосов улахан кыыһа Аэлита Максимовна балтын Лена улахан уолунаан Максимныын ыҥырыллан кэлэ сылдьан, аҕата төрөөбүт сириттэн буор ылан, чорооҥҥо кутан баран уолаттарга: «Бу буору аҕам олорбут, үлэлээбит сирдэринэн эргитэн Москваҕа тиэрдиҥ, онно мин эһигини көрсүөм, буору Раиса Израиловна уҥуоҕун күлүн кытта кэккэлэһиннэри ууруохпут, оччоҕо кинилэр буор куттара холбоһуо», — диэн сорудах туруорбуттаах.

Бу Нам олохтоохторугар долгутуулаах, олус историческай суолталаах, бочуоттаах сорудах буолбута өйдөммүтэ. Ити этиллибит сорудахтары мотоциклынан ыраах айан кыттыылаахтара хорсуннарын, дьаныардаахтарын, дьулуурдаахтарын көрдөрөн туран чиэстээхтик толорон төннөн кэлбиттэрэ. Куһаҕан суолунан айаҥҥа мотоцикллара үгүстүк алдьана-алдьана, Кыргыстан кумах куйаарыгар көлөлөрүн километрынан сиргэ көтөҕө былаан айаннаан, сэниэлэрэ эстэн ол кумахтарыгар охтон хоно-хоно айаннаан Москва куоракка тиийэн, Аэлита Максимовналааҕы көрсөн, Новодевичье кылабыыһаҕа буордарын илдьэн уурбуттара.

Айаҥҥа салайааччынан — ДОСААФ оройуоннаҕы комитетын председателэ Осетров Юрий Сергеевич, комиссарынан — «Ленин суола» хаһыат суругун отделын сэбиэдиссэйэ Осипов Иннокентий Васильевич, механиктарынан — СМУ ПМК-572 суоппара Павлов Альберт Иванович, СПТУ маастара Захаров Иннокентий Егорович, хозчааска эппиэттинэстээх — пожарнай надзор инспектора Новгородов Афанасий Павлович, фотограбынан — оҕо музыкальнай оскуолатын предподователэ Егоров Григорий Константинович, историгынан — оҕо музыкальнай оскуолатын учуутала Попов Юрий Николаевич анананнар айаннаабыттара.

«Бу хорсун сырыыны сылдьыбыт уолаттарбытыттан билигин икки киһи баар, атыттара олохтон эрдэ туораабыттара. Билигин баар дьоннортон Осипов Иннокентий Васильевич Хатырыкка олорор, бэйэтэ хаһаайыстыбалаах. Урут хаһыакка сурук отделын сэбиэдиссэйинэн, комсомол тэрилтэтин, совхоз паркомун секретарынан үлэлээбитэ. Новгородов Афанасий Павлович наар баһаарынай чаас инспекторынан үлэлээн сынньалаҥҥа барбыта. Милиция майора. Хоһоон, ырыа айааччы. Оҕолорго анаан айбыт ырыаларын дьыссаат, оскуола оҕолоро сөбүлээн ыллыыллар. Айаҥҥа сылдьыбыт биир мотоцикл көстөн быыстапкаҕа дьон көрүүтүгэр турда. Мотоцикл урут ДОСААФ оройуоннааҕы комитетыгар үлэлии сылдьыбыт Лаврентий Яковлевичка ууруллан турбут. ДОСААФ ыһыллыытын саҕана уурдара биэрбиттэр. Улаханнык ыалдьа сытан балтыгар Жиркова Мария Николаевнаҕа эппит: «Иннокентий Захаровичка этээр, мотоциклы музейга ылан туруоттардын», — диэн. Ону истэн баран икки сыл устата Мария Николаевна олбуоругар туруорбуппут. Быйыл үбүлүөйүнэн сибээстээн Максим Аммосовка анаммыт музей быыстапкатыгар сууйан-сотон, кырааскалаан баран көрдөрүүгэ таһаардыбыт. Мотоцикл М.К. Аммосов историятын кытта сибээстээҕин быһыытынан оройуон музейыгар туруо», — диэн Иннокентий Кривошапкин историяны билиһиннэрдэ.

Баастапка аһыллыытыгар историяны кэрэһэлиир дьоммутугар Иннокентий Осиповка, Афанасий Новгородовка Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бочуоттаах бэтэрээнин аатын иҥэрдилэр, уһун, сыралаах айаҥҥа хорсун быһыыларын чиэстээн Махтал суруктары туттартаатылар.

Быыстапка үөрүүлээх аһыллыытыгар «Нам улууһа» МТ баһылыга Александр Атласов, Максим Кирович олорбут уонна үлэлээбит сирдэринэн мотоциклынан уһун айан кыттыылаахтара Иннокентий Осипов, Афанасий Новгородов, айаны тэрийбит, ол сыллардааҕы комсомол райкомун бастакы секретара, Нам түмсүү председателэ Гаврил Местников, оччотооҕуга ССКП райкомун пропогандаҕа отделын сэбиэдиссэйэ Иннокентий Кривошапкин, партия уонна комсомол ветераннара, оскуола үөрэнээччилэр уо.д.а. кыттыыны ыллылар.